===============

oo
ooo
ooo
emblemat OSP w Kruszwicy
ksrg
menu





H I S T O R I A

Straż Pożarna w zaborze pruskim

Pod zaborem pruskim rozwój działalności pożarniczej odbywał się w warunkach powszechnie wprowadzanej germanizacji, stąd udział Polaków w ruchu strażackim był systematycznie i metodycznie ograniczany. Polacy nie mogli pełnić funkcji w organizacjach pożarniczych, utrudniano im nawet udział w charakterze szeregowych członków. Ponadto polscy strażacy zmuszeni byli do noszenia niemieckich mundurów, odznak i dystynkcji, a komendy wydawano tylko w języku niemieckim. Powodem takiego stanu rzeczy było ogromne znaczenie ówczesnych towarzystw, także straży jako czynnika inspirującego i organizującego środowisko w zakresie działalności politycznej, społecznej i kulturalno - wychowawczej. Niemcy bardzo dobrze zdawali sobie sprawę z roli jaką mogła pełnić straż dla Polaków w warunkach braku własnej państwowości, dlatego zwalczali wszelkie przejawy zorganizowanej działalności.

W zaborze pruskim działalność straży pożarnej była uzależniona od ustawodawstwa zaborców, problemy ochrony przeciwpożarowej regulowały ogólne przepisy prawa ziemskiego. Każdy mieszkaniec gminy miał obowiązek uczestniczyć w gaszeniu pożaru, musiał umieć obsługiwać urządzenia i narzędzia do gaszenia ognia. Ponadto ochrona przeciwpożarowa została w zupełności podporządkowana pruskiej policji. Władze policyjne opracowywały szczegółowe przepisy regulujące sprawy ochrony ludności, mienia i sposobów walki z pożarami. Przepisy te dopasowywano do potrzeb i możliwości, jakimi dysponowały poszczególne gminy. W największych miastach tworzyły się zawodowe straże pożarne, które utrzymywane były przez gminy miejskie, zaś ich funkcjonariusze posiadali status pracowników gminnych. Jednakże kiedy wybuchał pożar, na czas jego trwania władzę nad strażą przejmowała policja7. W mniejszych miastach i dużych wioskach powstawały ochotnicze straże pożarne. Tam gdzie ich nie było, działały straże przymusowe, mieszkańcy takich gmin sami musieli chronić się przed pożarami, dostarczać sprzęt gaśniczy i konie. Wszystkie te sprawy jak wyżej wspomniano, ustalały przepisy miejskie i policyjne. Do przymusowych straży należeli wszyscy mieszkańcy w wieku od 18 do 55 lat, prócz urzędników, żołnierzy, duchownych, adwokatów, aptekarzy, lekarzy i uczniów szkół średnich i wyższych. Obowiązek utrzymania straży leżał w gestii każdej gminy. Niemniej jednak władze gminy mogły zaklasyfikować akcje gaśnicze w ramach robót publicznych. Większe i bogatsze gminy same utrzymywały sprzęt gaśniczy, natomiast małe i biedne gminy, łączyły się z innymi w tzw. "związki sikawkowe". Zaprzęgi konne dla straży dostarczali wszyscy posiadacze koni, z wyjątkiem koni wojskowych, służbowych oraz koni należących do lekarzy i osób duchownych. O tych świadczeniach decydował magistrat miasta lub naczelnik gminy. Naczelników straży i ich zastępców mianował zarząd gminy, a zatwierdzał urząd policji. Najważniejszym sprzętem pożarniczym w tamtych czasach były pompy ręczne czyli sikawki. Wodę na miejsce akcji gaśniczej dostarczano za pomocą jednoosiowych beczkowozów. Miały one pojemność od 200 do 400 litrów, zaś w miastach o utwardzonych drogach, używano beczkowozów dwuosiowych o pojemności od 700 do 900 litrów.

Pierwszą ochotniczą strażą pożarną w zaborze pruskim była założona w 1845 r. straż w Poznaniu. Zresztą to właśnie Wielkopolska była tą częścią zaboru pruskiego, w której straż ochotnicza miała najlepsze warunki do rozwoju. Na tym terenie powstało do 1905 r. 86 straży, do których należało 3872 druhów. Mimo silnej polityki germanizacyjnej, uniemożliwiającej Polakom zrzeszanie się w organizacjach społecznych, ochotnicza straż w Wielkopolsce rozwijała się dalej, by w przeddzień wybuchu I wojny światowej osiągnąć liczbę 112 straży ochotniczych, 33 obowiązkowych i 2 straży zawodowych. Przy czym coraz więcej Polaków należało do straży. Powstające w zaborze pruskim organizacje pożarnicze zjednoczyły się najpierw w 1867 r. w Prowincjonalny Śląsko-Poznański Związek Strażacki, z którego w 1893 r. powstały dwa: Poznański Związek Straży Pożarnych i Prowincjonalny Związek Straży Pożarnych na Górnym Śląsku. W roku 1880 -powstał Pomorski Związek Prowincjonalnych Straży Pożarnych. Największą bolączką Polaków, którym leżał na sercu rozwój straży była przewaga żywiołu niemieckiego w ruchu pożarniczym. Zaborca utrudniał kontakty zarządom straży z jednostkami w innych miastach. Nie dopuszczano Polaków do aktywniejszych działań w zajęciach poszczególnych jednostek, zwłaszcza w charakterze członków zarządów i dowódców straży. Z tego powodu często dochodziło do konfliktów pomiędzy ludnością polską a zaborcami. Niemniej jednak rozwój ruchu pożarniczego w zaborze pruskim pod koniec XIX i na przełomie XIX i XX wieku był dla Polaków zamieszkujących te tereny niezwykle istotny. Straże ogniowe były bowiem nie tylko organizacjami do walki z pożarami, lecz również stanowiły szkołę narodowego wychowania, zachowania polskiej kultury, tradycji i języka. Strażacy mieli świadomość tej roli jaka na nich spoczywała, starali się w swoim środowisku krzewić polskość a potem, gdy przyszła pora walczyć o niepodległość. Powstanie i rozwój polskiego ruchu pożarniczego ma z tego powodu niepowtarzalny charakter.


autor - Jacek KACZMAREK
artykuł jest wycinkiem pracy licencjackiej pt.:
"Dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Kruszwicy w latach 1897-1945"

rulon

Jesteś 560 gościem na Naszej stronie.

o     41     o
Informujemy, iż w celu zliczenia ilości odwiedzin korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies użytkownik może kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Zalecam pozostawienie ustawień standartowych używanej przeglądarki internetowej.
Nie zalecany typ przegladarki to Internet Explorer
ogieńogieńogieńogieńogieńogieńogień
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim, kopiowanie i rozpowszechnianie fotografii i innych materiałów znajdujących się w tym serwisie
bez informacji o pochodzeniu (adresie strony) lub bez zgody autora serwisu jest zabronione.

graphic design by Musiałowski Mietek   - © 2009 - 2024